De macht van D66 op landelijk, provinciaal en gemeentelijk niveau heeft de partij onaangenaam zelfgenoegzaam gemaakt, beschouwt Job van Amerongen. En daarin ziet hij gevaren. „Andere opinies als ’buiten de orde’ wegzetten, kan het ongehoorde electoraat doen radicaliseren.”

In de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw presenteerde D66 – toen nog D’66 – zich als het ’redelijk alternatief’ . Redelijk alternatief voor vooral kabinetten van CDA/VVD-signatuur. Anno 2023 is D66 geen alternatief voor het pluche, maar zit de partij in het centrum van de macht. Die macht – op landelijk, provinciaal en gemeentelijk niveau – heeft de partij onaangenaam zelfgenoegzaam gemaakt.

Gevaarlijk dedain
D66 is in woord en beleid de partij van de welgestelden. Een partij ook met een gevaarlijk dedain voor de tegenmacht. De ontwikkeling tot rigide machtspartij aan Sigrid Kaag toeschrijven is overigens te gemakkelijk. Thom de Graaff en Alexander Pechtold hebben als overtuigende wegbereiders gefunctioneerd. De Graaff zag in 2002 bij de uitvaartplechtigheid van Fortuyn de massaal rouwende bevolking van de Maasstad als ’een verzameling voetbalsupporters’. De lijn naar de duiding van Sigrid Kaag van de bedreigingen van Geert Wilders als over zichzelf afgeroepen, is een verderfelijke maar uit D66-oogpunt constante.

Dat de politieke leiding van D66 weerzin koestert tegen politieke nieuwkomers als FvD, PVV, BBB en JA21, is begrijpelijk. Maar dat de partij kiezers die zich aangetrokken voelen tot die partijen wegzet als ’onverantwoord’ en ’populistisch’, getuigt van een verkeerd soort desinteresse en arrogantie.

Moreel ijkpunt
De eigen redelijkheid van D66 is de maat der maatschappelijke dingen geworden. Een moreel ijkpunt. Het open debat met andersdenkenden mag gemeden worden. Angst voor een geest, die allang uit de fles is. Als het gaat om thema’s als immigratie, integratie en criminaliteit zijn er burgers die op basis van ervaringsdeskundigheid andere keuzes maken dan D66. Geen nood, de D66-kiezer verkeert sociaal-economisch gezien in een bevoorrechte positie. De opinie van het minder bevoorrechte volksdeel kan als ’buiten de orde’ worden weggezet.

Ontwrichtend
Uit electoraal oogpunt is het ’wij tegen zij’ ongetwijfeld interessant. Maar de partij die zegt verbinding na te streven, levert op deze manier een aanzienlijke bijdrage aan de polarisatie. Gevaarlijk en maatschappelijk ontwrichtend.

’Niemand laten vallen’ is een hol mantra als het niet gepaard gaat met op zijn minst interesse voor mensen die niet tot je vanzelfsprekende achterban behoren. Die interesse ontbreekt bij D66 ten enenmale.

Fakkelen
Wie intimideert verliest het pleit. Dat is een gouden stelregel waar vooral niet aan getornd moet worden. Echter, in de overgrote meerderheid der ontevredenen bestaat geen natuurlijke aanvechting tot fakkelen. Het zijn redelijke mensen, met redelijke verlangens, die recht hebben op tenminste een redelijke mate van belangstelling voor hun bevindingen. Die bevindingen buiten de orde plaatsen, kan de partijen die D66 zegt te bestrijden in de kaart spelen en het ongehoorde electoraat doen radicaliseren.

Het voormalig ’redelijk alternatief’ zou zich daar rekenschap van moeten geven.

Job van Amerongen is

politicoloog.