Rutte weg als leider bij de VVD? ‘Twee weken geleden stemden twee miljoen mensen op hem, basta’
Ja, Mark Rutte is wéér beschadigd. Ja, de formatie wordt lastig. Maar de VVD-leider is zeker geen sta-in-de-weg geworden bij de formatie, vinden ze binnen zijn eigen partij. ,,Juist niet”, zegt prominent Neelie Kroes bijvoorbeeld.

Tobias den Hartog en David Bremmer 03-04-21, 07:00
Met een ik-lieg-écht-niet-verdediging redde Mark Rutte zijn baan als demissionair premier, maar als het aan andere partijen ligt, verliest hij wel het VVD-leiderschap. Zo merkte D66-leider Sigrid Kaag op dat het ‘niet vanzelfsprekend is’ dat een VVD met Rutte nog langer ‘het voortouw zal krijgen’ in de formatie.


‘Nou, nou, grote woorden’, dacht VVD’er Fred Teeven daarover, toen hij donderdagnacht de tv uitzette, aan het eind van het debat. Een paar uur slaap later zegt de voormalig staatssecretaris: ,,Als mevrouw Kaag denkt te kunnen gaan regeren met zeven linkse partijtjes moet ze dat maar lekker gaan doen, schrijf dat maar op. Dan ligt de boel binnen 1,5 jaar op z’n gat, alsjeblieft zeg, kom nou toch.”

‘Twee miljoen stemmen, basta.’
Het is een breed gedragen conclusie binnen de VVD. Ondanks de harde woorden van D66 en CDA is de VVD, nog ‘steeds de grootste partij’, nodig voor een volgend kabinet en is Rutte de ‘onbetwiste leider’, zegt ook oud-minister Uri Rosenthal. ,,Nog geen twee weken geleden hebben bijna twee miljoen mensen op hem gestemd. Basta.”

En de vergeetachtigheid dan? De leugens wellicht? Teeven verwoordt het scherper dan andere prominenten, maar met dezelfde kern: ,,Mark belazert mensen niet. Echt niet. Ja, dit is misgegaan. Te gehaast wellicht, te flegmatiek. Een minder momentje. Maar geen reden om in de hoek te gaan staan.”

Tekst gaat door onder de foto.

Rutte als iemand die je er niet bij wilt hebben? ,,Neen”, zegt Rosenthal. ,,Neen. Punt. Kijk het woordelijk verslag er maar op na, een meerderheid in de Tweede Kamer steunt Marks zelfgegeven opdracht om het vertrouwen te herstellen.”

Ton Elias, Oud-Kamerlid van de VVD
Oud-VVD-minister Frits Korthals Altes kan er kort over zijn: ,,De VVD-fractie gaat erover wie ze naar de onderhandeling sturen. Niemand anders. De dames en heren van andere partijen zullen het ermee moeten doen.”

Nederig
Partijkopstuk Neelie Kroes denkt zelfs dat ‘een nederige’ versie van ‘Mark het proces kan helpen’. ,,Rutte is juist niet een sta-in-de-weg nu. Hij is geen brekebeen, bezie zijn staat van dienst maar. Er zijn nu hang-ups, maar daardoor kan Mark zich nu niet permitteren heel dwars te gaan doen.”

,,Bovendien”, zegt ze. ,,De burger wil dat er vaccinaties zijn voor wie dat willen, de normale economie terug. Laten we het oog op de bal houden, dit was een beschamende vertoning geworden zonder winnaars. Een chaos waarin iedereen de wonden likt. Maar na het kreunen en steunen, zullen ook de andere fractieleiders over hun schaduw heen moeten stappen.”

Sterker nog, zegt oud-Tweede Kamerlid Ton Elias, D66-leider Sigrid Kaag mag wel een toontje lager zingen. ,,Dit was operatie ‘beschadiging Rutte’. Dan kan ze straks in de formatie veel meer binnenhalen.”

Begrijp hem goed, daar vindt Elias ‘niets mis mee’. ,,Ik heb gekeken naar het debat zoals een zoöloog naar dieren kijkt. En wat zie je dan? Gemiep over wie wanneer met wie belde. Ik geloof namelijk niet dat er gelogen wordt. Want dan doen ze het allemaal. En het is schier onmogelijk om vijf mensen op dezelfde wijze over hetzelfde te laten liegen. Natuurlijk zijn er dingen misgegaan: de duivenfokverenging in Muiden heeft de administratie beter op orde, wat een bende. Ik praat niets goed, als er over Omtzigt gesproken is om hem weg te promoveren, zou dat verkeerd zijn. Kaag mag dat gewoon gebruiken. Maar kom dan niet met dat morele geleuter over nieuw leiderschap. Dit was gewoon een staaltje machtspolitiek.”

‘Karaktermoord’
Zo ziet Edith Schippers, oud-minister en Rutte-vertrouweling, dat ook. Die spreekt van ‘karaktermoord’. ,,Op iemand die al meer dan tien jaar alles geeft.” Terwijl, zegt Schippers ‘bij politiek ook hoort dat je sorry zegt’. Dat zowel Rutte als de verkenners zich niet konden herinneren dat Omtzigt tekort zou zijn gedaan, begrijpt ze. ,,Ik ben zelf lang minister geweest en weet vaak ook niet meer wat ik in alle drukte en tijdens lange nachten heb gezegd. Ik merk gewoon heel weinig empathie en inlevingsvermogen bij de andere partijen.”

Omtzigt levert al zeventien jaar kritiek. Bewijs maar dat je het zelf wel kunt en het beter doet

Henk Kamp, Voormalig VVD-minister
Rutte zit lang, dus dan ‘blijf je nooit ongeschonden’, zegt Schippers. ,,Maar ik vind het echt absurd als andere partijen nu zouden zeggen: we willen wel met de VVD, maar niet met hem. De VVD is met afstand de grootste geworden en veruit de meeste stemmen gingen naar Mark Rutte.”

‘Wat meer respect’
Dat vertrouwen van de VVD-kiezer is niet weg, bleek gisteren uit een peiling van EenVandaag. Hoewel het vertrouwen van Nederlanders daalde (van 54 naar 25 procent), steunt nog 81 procent van de VVD-achterban Rutte.

Oud-minister Henk Kamp, ook voormalig informateur, vindt ‘de suggestie’ dat Omtzigt minister zou worden ‘een heel normaal standpunt’. ,,Hij levert al zeventien jaar kritiek. Bewijs maar dat je het zelf wel kunt en het beter doet.”

Kamp hekelt zelfs het felle verzet tegen Rutte. ,,Kaag heeft alles heel scherp neergezet en ook Hoekstra houdt fors afstand. Dat brengt een nieuw kabinet niet dichterbij. Je kan er tenslotte niet omheen dat de VVD veruit de grootste is, met tien zetels meer dan D66. Wil je een stabiel kabinet dan mag er wel wat meer respect zijn voor de VVD en de VVD-kiezers.”

Afserveren van Rutte levert Segers pislinke reacties op: ‘Partijen lijken vergeten dat ze jaren samenwerkten’
Politiek verslaggever Hans van Soest bespreekt in de rubriek Onder Politici elke week wat er speelt in Den Haag. Deze week: waarom politici het nóóit persoonlijk moeten maken.

Hans van Soest < 11-04-21, 11:03 Laatste update: 11-04-21, 13:24
Mark Rutte kijkt in zijn vrije tijd met zijn vriend Jort Kelder naar oude Kamerdebatten van Joop den Uyl. Historicus Rutte weet als geen ander waarom de voormalig PvdA-leider in 1977 niet nog een keer premier werd, ook al werd zijn partij bij de verkiezingen de grootste. De persoonlijke verhoudingen met mogelijke coalitiepartners waren stuk.

Deze week refereerde hij er zelf nog aan in een debat over de huidige formatieproblemen. De PvdA wilde destijds niet dat het CDA Dries van Agt naar voren zou schuiven als minister in het tweede kabinet-Den Uyl. Daarop ging Van Agt met de VVD - zónder de PvdA - regeren.

De relatie tussen Den Uyl en Van Agt zou nooit meer herstellen. Weliswaar zouden ze nog een keer samenwerken in het tweede kabinet-Van Agt, maar dat spatte binnen acht maanden al door ruzie uiteen. De haat zat zo diep, dat Van Agt later ook niet welkom was op Den Uyls begrafenis.

Pislinke VVD’ers
De vergelijking met nu is snel gemaakt. Alle andere partijen lieten vorige week weten geen trek meer te hebben in Rutte. D66-leider Sigrid Kaag zei dat als zij in Ruttes schoenen had gestaan, ze was vertrokken. ChristenUnie-leider Gert-Jan Segers kondigde aan niet in een nieuw kabinet te gaan zitten als Rutte premier wordt.

Het leidde tot pislinke VVD’ers, vooral over Segers’ actie. Je hoeft de VVD niet leuk te vinden. Maar hun voorman zo afserveren? ,,Ik was ook persoonlijk gegriefd’’, zegt Hans van Baalen, voormalig fractievoorzitter van de VVD in het Europees parlement. Liberalen gingen van de weeromstuit om Rutte heen staan, zonder dat daar afstemming voor nodig was. Van Baalen: ,,Iedereen vindt het onterecht dat het zo keihard op de man is gespeeld. Al die partijen lijken vergeten dat ze jarenlang met Rutte samenwerkten.’’


Samenwerken
Voormalig PvdA-Kamerlid Jacques Wallage weet uit ervaring hoe belangrijk het is om de persoonlijke verhoudingen goed te houden. Na de verkiezingen van 1994 lag er net als nu een razend ingewikkelde legpuzzel. PvdA en VVD voelden aanvankelijk weinig voor samenwerking.

‘Links’ vond VVD-leider Frits Bolkestein een boeman, onder andere om zijn uitspraken over migratie en integratie. Wallage had echter een goede band met Bolkestein. Door Wallages bemiddeling ging PvdA-leider Wim Kok overstag en begonnen de onderhandelingen alsnog. En met succes.

,,In de politiek is het overbruggen van politieke verschillen al lastig zat’’, blikt de inmiddels gepensioneerde Wallage terug. ,,Als daar ook nog persoonlijke geschillen bij komen, wordt het al snel onoplosbaar.’’

Je kunt dus blijkbaar ondanks alle verschil­len fatsoen­lijk met elkaar omgaan

Jacques Wallage, voormalig Kamerlid PvdA
Wallage besefte dat toen hij en Bolkestein nog gewoon Kamerlid waren. ,,We waren allebei woordvoerder onderwijs. Alleen zat zijn partij in de regering en de mijne in de oppositie. Tijdens een debat weigerde minister Wim Deetman mijn vragen te beantwoorden. Toen nam Bolkestein het openlijk voor me op en eiste dat ik gewoon antwoord zou krijgen. Dat maakte indruk op mij. Je kunt dus blijkbaar ondanks alle verschillen fatsoenlijk met elkaar omgaan.’’

Espresso
Tijdens de formatie van 1994 betaalde die vertrouwensband zich uit. De onderhandelingen verliepen uiterst moeizaam. Wallage onderhandelde mee: ,,Dan liep Bolkestein aan het einde van de middag weg en bromde richting mij: we moeten morgen maar even een espresso doen. Dan begonnen we de de volgende morgen samen met een espresso om de plooien weer glad te strijken.’’

Uiteindelijk zouden twee paarse kabinetten volgen. Maar als de onderlinge verhoudingen níét goed zijn, is het doorgaans zo gedaan met de samenwerking tussen partijen. Mede daardoor ging het mis in het vechtkabinet-Balkenende IV. Het onderlinge vertrouwen kon niet worden hersteld nadat CDA-leider Jan Peter Balkenende PvdA-leider Wouter Bos in de campagne had uitgemaakt voor leugenaar en draaikont.

Het persoonlijke doet ertoe in de politiek. Persoonlijk vertrouwen maakt of kraakt de samenwerking tussen partijen. Het afserveren van Rutte dreigt daarom een hypotheek te leggen op een volgend kabinet, waar de VVD gezien de verkiezingsuitslag deel van zal moeten uitmaken. PVV en FvD zijn immers al melaats verklaard.

Volgens Van Baalen is hernieuwde samenwerking met de ChristenUnie niet uitgesloten. ,,Al heeft Segers het niet makkelijker gemaakt.’’ Bij de ChristenUnie zelf houden ze er echter rekening mee dat samenwerking nu voor jaren onmogelijk is geworden, aldus een prominent partijlid deze week. ,,Dit gaan die VVD’ers ons niet vergeven.’’