Over de poldergeest wordt vaak smalend of meewarig gedaan, maar juist deze geest vormt een rode draad in onze politieke geschiedenis. Het CDA zelf verloor dat grondpatroon uit het oog, toen het in 2010 besloot tot samenwerking met VVD en PVV op basis van een program dat beoogde exclusief ‘rechts Nederland’ te behagen. Wilders verklaarde na de formatie ook nog eens openlijk: ‘Ik ben niet zo van het bruggen slaan’. Dat was recht in het politieke hart van het CDA, dat in een ontzuilde omgeving juist aan deze kwaliteit zijn voornaamste bestaans­reden ontleent.

Toen Van den Berg zijn voorspelling deed had je links de PvdA, rechts de VVD en in het midden de christen-democraten. Nu verdringen deze partijen zich in het midden, dicht bij het grondpatroon in het politiek-sociale leven van dit land, de PvdA en het CDA veel kleiner dan voorheen. De VVD heeft het sterkst van de ontzuiling geprofiteerd en posteert zich breeduit in het centrum met een breed profiel. Daarin ontbreken zelfs christelijke en sociaal-democratische noties niet. Rutte beklemtoonde deze week in de Kamer opnieuw de rol van de staat als schild voor de zwakke en verheffer van wie achterligt. Ga er maar aan staan als rivalen.