OVERHEID COMMUNICEERT CORONACIJFERS SELECTIEF EN TE NEGATIEF'
Diederik de Groot Vandaag, 07:46
Update: vandaag, 09:22
De overheid communiceert consequent selectief en te negatief over het verloop van de coronapandemie. Positieve cijfers worden naar de achtergrond verdreven, terwijl negatieve ontwikkelingen wel extra worden benadrukt. Zo krijgen de al maanden dalende sterftecijfers amper aandacht, in tegenstelling tot het oplopende aantal besmettingen, zegt vooraanstaand viroloog Louis Kroes tegen BNR.



Zijn pleidooi wordt gesteund door meerdere wetenschappers. Kroes is zelf hoofd Medische Microbiologie en hoogleraar Klinische Virologie bij het Leids Universitair Medisch Centrum. Hij vindt dat de overheid in de fout gaat door zo selectief en negatief te communiceren. 'We zien dat de sterfte sinds begin dit jaar een continue daling vertoont, wat een uitermate gunstig teken is. Als dat als gegeven een meer centrale plaats krijgt, krijgt ook het hele beloop van de epidemie een ander perspectief.'

Luister terug | Kuipers: AstraZeneca-pauze geen grote fout van De Jonge

Je kunt mensen beter laten zien dat het de goede kant op gaat en dat de maatregelen ook iets opleveren, zegt Kroes. 'Menig persconferentie werd de afgelopen weken begonnen met de mededeling dat de cijfers nog te hoog zijn en dat het nog niet goed gaat. Daar hebben we toch te maken met het enigszins selectieve gebruik van cijfers, om mensen te motiveren voor het afgekondigde beleid. Ik vind dat je daar dus mee moet oppassen.'

Ervaringsverhalen
Ook Julia van Weert, hoogleraar Gezondheidscommunicatie aan de UvA, benadrukt het belang van de informatie over wat er allemaal wél kan. En dat kun je weer illustreren aan de hand van ervaringsverhalen van mensen. 'Dus laat bijvoorbeeld zien hoe je op een veilige manier een feestje geeft. In de communicatie kun je al best veel doen. En dat is in deze fase van de pandemie misschien nóg wel belangrijker: mensen hebben ook heel veel behoefte aan hoop en perspectief.'


Dat neemt natuurlijk niet weg dat je ook wilt dat mensen zich aan de maatregelen houden, beaamt Van Weert. 'Enerzijds wordt natuurlijk gestuurd op de ic-capaciteit, maar ook op de bescherming van kwetsbare mensen. Daarvan zijn er inmiddels al heel veel gevaccineerd en dat is neem ik aan één van de oorzaken dat er minder mensen overlijden. Dat mag je zeker wel communiceren: een besmettingscijfer betekent bij veel gevaccineerden iets anders dan bij minder gevaccineerden.'

Sterfte ouderen neemt af
Ook epidemioloog Rudi Westendorp, lid van het Deense OMT, vindt de communicatie eenzijdig. 'Het gaat eigenlijk goed: we hebben geen melt-down gehad van het gezondheidssysteem. Dat was een jaar geleden hét drama waar we zo angstig voor waren. Dat is nu niet gebeurd en ook de sterfte onder ouderen neemt dramatisch af. Er is ruimte en dat geluid moet meer gehoord worden. Maar laat duidelijk zijn dat deze corona-epidemie geen eenmalig ding is.'


Toch is Westendorps pleidooi om te leren leven met deze virussen. 'Er is ruimte voor experimenten. Eigenlijk is de situatie ideaal om gecontroleerd en verstandig besluiten te nemen, bijvoorbeeld met Fieldlab-experimenten, terrasbezoek of een voetbalwedstrijd in de buitenlucht. Het ene is niet even gevaarlijk voor besmettingen als het andere. Ik denk dat we nog te veel in de kramp en angst van 'niet doen'. De lockdown heeft gewerkt, maar het is een soort nucleaire optie.'

Met ruim 20.000 coronadoden stierven veel meer mensen dan gedacht: waarom weten we dit nu pas?
VIDEOIn 2020 zijn veel meer mensen aan het coronavirus overleden dan aanvankelijk werd aangenomen. Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) gaat ervan uit dat er ruim 20.000 mensen vorig jaar stierven als gevolg van een coronabesmetting.

Marcia Nieuwenhuis 07-04-21, 13:45 Laatste update: 07-04-21, 16:13
Van alle overledenen was bij ruim 17.000 mensen met een test vastgesteld dat ze het coronavirus hadden. Bij bijna 2700 anderen was de vermoedelijke doodsoorzaak óók Covid-19, maar werd dit pas achteraf vastgesteld.

Het officiële dodental bij het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) stond gisteren nog op 16.659. Tijdens de eerste golf werd lang niet iedereen getest. Het RIVM en ook de Gemeentelijke Gezondheidsdiensten (GGD) hielden toen zeer strikt vast aan richtlijnen voor het krijgen van een test. Zo kregen zelfs mensen die in China waren geweest en longklachten hadden bijvoorbeeld geen test als ze géén koorts hadden.

Duizenden mensen
Zo zijn duizenden mensen tijdens de eerste golf overleden aan corona zonder dat officieel vaststond dat het nieuwe virus de boosdoener was. In de eerste coronagolf stierven iets meer dan 10.000 mensen. Alleen al in de maand april, de piek van de eerste golf, overleden ruim 1500 personen zonder dat überhaupt vaststond dat zij Covid-19 hadden.


Nu blijkt dat tijdens de tweede golf, toen er veel ruimhartiger getest werd, ook honderden mensen overleden zonder dat destijds officieel vaststond dat ze corona onder de leden hadden. Er was al bekend dat in de maanden september tot en met december bijna 9300 mensen stierven aan corona. Deze cijfers tonen aan dat er in die periode nog honderden mensen meer stierven aan corona.

CBS-socioloog Tanja Traag: ,,Toen die verpleeghuizen zo overspoeld werden, werd er soms voor gekozen om niet meer iedereen te testen. Voor de arts was het klinisch beeld duidelijk genoeg. Wat we ook terug hoorden, is dat de testresultaten soms pas binnen kwamen als de persoon al overleden was. De formulieren waren op dat moment vaak al ingevuld.’’


Gros
Hoe kan het dat we dit nu pas weten? Het wekelijkse dodental baseert het CBS op de dagelijkse meldingen van alle gemeenten over het aantal overleden inwoners. De cijfers die nu zijn gepubliceerd komen voort uit door artsen ingevulde formulieren over de doodsoorzaak van een overleden persoon. CBS-socioloog Tanja Traag: ,,De arts vult na lijkschouwing een formulier in over alle omstandigheden die tot de dood geleid hebben. Een patiënt kan bijvoorbeeld naast Covid-19 ook een andere ziekte hebben, zoals kanker.’’ De arts bepaalt volgens richtlijnen welke aandoening de cruciale rol had in het overlijden. ,,Stel dat je positief getest bent op corona en overlijdt tijdens een verkeersongeval, dan blijf je een verkeersslachtoffer.’’

Stel dat je positief getest bent op corona en overlijdt tijdens een verkeerson­ge­val, dan blijf je een verkeers­slacht­of­fer

CBS-socioloog Tanja Traag
Navraag leert dat het gros van deze formulieren anno 2021 nog op papier wordt aangeleverd. ,,Er komen iedere dag stapels enveloppen binnen’’, licht de CBS-socioloog toe. ,,Die moeten handmatig worden geopend en aangeboden bij een scanner. Het is de wens van velen om dat te digitaliseren, maar dit is voor veel landen nog een gebruikelijke methode. Er worden proeven gedaan met digitalisering, maar dit is nu nog toekomstmuziek. Het geeft de artsen ook de mogelijkheid om met pen en papier het heel zorgvuldig in te vullen.’’

Kriebelige handschrift
Is dat, denkend aan het kriebelige handschrift waarmee huisartsen recepten afleveren, wel zo handig? ,,Ik snap dat je dat zegt, maar feit is dat we dat nog op die manier doen. Dat wij deze cijfers nu pas kunnen publiceren, komt niet alleen doordat ze op papier binnenkomen. Dat komt ook doordat wij moeten wachten tot we de formulieren binnenkrijgen. De laatste formulieren over de maand december zijn pas enkele weken geleden aangeleverd.’’

Huisartsen pleitten vorig jaar al voor een betrouwbare registratie van het aantal mensen dat in Nederland aan corona overlijdt. ,,Het werkelijk aantal sterfgevallen is vermoedelijk hoger’’, betoogden de artsen.

Ook deze cijfers zijn nog voorlopig. Half juni publiceert het CBS een nog vollediger beeld van de doodsoorzaken in 2020. De cijfers die vandaag worden gepresenteerd, zijn gebaseerd op 97,8 procent van alle doodsoorzaakverklaringen van vorig jaar. De Wet op de lijkbezorging schrijft nu nog voor dat de formulieren op papier bij het CBS aangeleverd moeten worden. Er is een wijziging van deze wet in de maak, die digitale aanlevering mogelijk maakt.