Terwijl de tijd voor een handelsdeal tussen de Europese Unie en het vertrokken Verenigd Koninkrijk bijna op is, is er nieuwe ruis op de lijn ontstaan tussen beide kampen. Aanleiding is het bericht dat de Britse regering reeds gemaakte afspraken overboord wil kieperen.

De nieuwe ontwikkelingen maken het zicht op een handelsdeal, die moet garanderen dat de goederenstroom tussen beide vanaf 1 januari soepel blijft verlopen, nog troebeler dan het al was. Implementatie van de afspraken is ‘een voorwaarde’ voor zo’n deal, benadrukte Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie, maandag nog maar eens.

Volgens het bericht, waar de Financial Times maandag mee opende, bereidt Londen nationale wetgeving voor die strijdt met de Noord-Ierse douaneregeling uit het uittredingsakkoord. Die regeling kwam vorig jaar na lang soebatten tot stand en bepaalt dat de Britse regio Noord-Ierland de facto in een douane-unie met de EU blijft en de regels van de interne markt blijft volgen.
Grenscontroles op het Ierse eiland, die voor nieuwe onrust kunnen zorgen in een lange tijd gespannen regio, kunnen op die manier achterwege blijven. Om te voorkomen dat Noord-Ierland een smokkelroute wordt waarlangs goederen ongecontroleerd de interne markt van de EU binnenkomen, moeten er dan wel checks plaatsvinden op goederen die Noord-Ierland binnenkomen van elders, zoals van andere delen van het Verenigd Koninkrijk.

Niet gelukkig
De Britse premier Boris Johnson is destijds zelf met deze oplossing op de proppen gekomen. Maar hij lijkt er niet meer zo gelukkig mee. Tegen Noord-Ierse bedrijven zei hij al eens dat ze, in tegenstelling tot wat volgt uit de afspraken, niet geconfronteerd zullen worden met controles op goederenstromen met Groot-Brittannië.

Vanuit Brussel klonk eerder al de verzuchting dat de Britten weinig voortgang boeken bij het opzetten van douanefaciliteiten in Noord-Ierland.
De nieuwste ontwikkeling past in die trend, hoewel de Britse regering de ophef probeert te sussen. ‘We zijn niet de doelpalen aan het verschuiven’, zo verzekerde milieuminister George Eustice. Volgens hem is de in voorbereiding zijnde wetgeving bedoeld om een aantal ‘kleine’ onduidelijkheden uit de weg te ruimen.

Een woordvoerder van Johnson sprak van ‘beperkte en redelijke stappen’ om ‘specifieke elementen’ van de Noord-Ierse afspraken ‘te verduidelijken’.
'Zeer onverstandig'
De Ierse defensieminister Simon Coveney liet weten dat het ‘zeer onverstandig’ zou zijn als Johnson de gemaakte afspraken probeert te wijzigen. De Britse oud-minister van financiën Philip Hammond, hoewel partijgenoot geen vriend van Johnson, noemt het in nationale wetten afwijken van internationale afspraken 'gevaarlijk' en 'zeer schadelijk voor ons aanzien in de wereld'.

Premier Mark Rutte hield het vooralsnog op ‘geruchten’. Hij voegde daaraan toe: ‘Feit is wel dat de onderhandelingen heel moeizaam verlopen en de tijdsdruk toeneemt.’

Dinsdag praten onderhandelaars van de EU en het Verenigd Koninkrijk verder over een nieuw handelsakkoord. Grote twistpunten blijven de regels voor staatssteun, de verdeling van visquota en het toezicht op naleving van de afspraken.

Geen doorbraak verwacht
In Brussel rekent niemand deze week op een doorbraak. Maar als daar bij de volgende ronde, die voor eind september gepland staat, nog steeds geen sprake van is, ‘dan wordt het allemaal wel een beetje somber’, zei een betrokken EU-ambtenaar.

Als er een deal komt, moet deze ook nog goedgekeurd worden door het Europees Parlement en door Europese regeringsleiders. Om daar tijd voor te houden, moet er in oktober een akkoord zijn, vinden beide kampen.
Johnson zelf zette de deadline op 15 oktober. ‘Als het ons niet lukt om dan overeenstemming te hebben, dan moeten wij dat allebei accepteren en verder gaan.’ De Britse premier zegt een handelsdeal te willen, maar ook prima te kunnen leven met een vertrek zonder zo'n deal. ‘We zullen daar uitstekend bij gedijen.’ Vorige week werd bekend dat onder meer Britse transportbedrijven dat heel anders zien. Ze voorzien grote chaos aan de grens.
Schotland roert zich
Los daarvan zal een brexit zonder handelsdeal Johnson in eigen land ook nagedragen worden. Bijvoorbeeld door Nicola Sturgeon, de eerste minister van Schotland. Volgens haar vergroot Johnson de kans op een economisch schadelijk vertrek. Ze noemde de Conservatieve regering ‘charlatans’.
Sturgeon hoopt dat een onafhankelijk Schotland straks weer bij de EU kan aansluiten. Michelle O’Neill, plaatsvervangend eerste minister van Noord-Ierland, noemt elke afwijking van de afspraken over de Ierse grens ‘verraad’.