Bedrijven boos om ‘strafheffing’ op gas: nieuw klimaatplan bedreigt draagvlak energietransitie
BRANDBRIEFDuizenden bedrijven dreigen vanaf volgend jaar tientallen centen extra per kuub aardgas te moeten ophoesten. Een ‘strafbelasting’, zo noemen de ondernemersorganisaties VNO-NCW en MKB-Nederland het nieuwe klimaatplan van het kabinet. Dat wil ondernemers prikkelen om sneller af te stappen van fossiele brandstoffen.

Edwin Timmer 24-05-23, 03:00 Laatste update: 08:29
2 REACTIES
Bij gebrek aan alternatieven lijkt de hogere taks vooral een kostenverhoging. ‘Dit is zeer onrechtvaardig voor duizenden ondernemers die hun gasverbruik wel willen verlagen, maar niet kunnen door het overbelaste elektriciteitsnet en een gebrek aan duurzame alternatieven’, stellen Ingrid Thijssen, voorzitter van VNO-NCW en Jacco Vonhof, voorzitter van MKB-Nederland.

Ze uiten hun grieven vandaag in een brief aan de Tweede Kamer. Volgende week bespreekt het parlement de kabinetsplannen om het mkb te verduurzamen. VNO en MKB-Nederland ondersteunen het ambitieuze kabinetsdoel om de CO2-uitstoot terug te dringen. Maar het klimaat schiet er weinig mee op, als we onze maakindustrie het leven zuur maken, redeneren de werkgevers.

Groen hier, grijs elders
De extra gasbelasting verslechtert de concurrentiepositie van talloze maakbedrijven ‘in veelal kwetsbare regio’s’, staat in de brief, die ook door een reeks brancheorganisaties wordt ondersteund. ‘Op deze manier onze klimaatdoelen halen kan niet de bedoeling zijn. We willen groen hier, in plaats van grijs elders’, is de waarschuwing aan het parlement.


Netwerkbedrijven in heel het land verkopen dikwijls nee aan ondernemers die een zwaardere aansluiting wensen. Fabrieken die nu gas gebruiken voor het drogen van melkpoeder of het bakken van broden hebben bij een overstap veel meer stroom nodig. Hoewel men hard werkt aan verbreding van het elektriciteitsnet, zijn er jarenlange wachttijden.


Ook de fabriek in cellenbeton van Xella in Vuren wil graag omschakelen, maar kan dat nog niet. Waterstof zou een optie zijn om aardgas te vervangen, maar de benodigde infrastructuur is toekomstmuziek. ,,Het is schokkend als je dan wel miljoenen aan extra belasting moet betalen’’, zegt directeur Ralph Jorissen.

Met het plan voor een extra belasting op aardgas hoopt het kabinet de uitstoot van broeikasgassen met 1,2 megaton te verminderen. Grootverbruikers betalen daarvoor oplopend tot 2030 tussen de 25 en 48 cent extra belasting per kubieke meter. Samen met een al eerder aangekondigde belastingverhoging op gas levert dit de schatkist straks 1,1 miljard euro extra op.


48 cent extra per kuub gas? Op ons jaarver­bruik van enkele miljoenen kubieke meter? Dan doe je eigenlijk bijna het licht uit

Ralph Jorissen, Xella
,,Wat denk je dat dit betekent voor de prijzen van huizen en appartementen?” Directeur Jorissen van Xella gaat de bouwmaterialen voor de woningbouw even langs. ,,Niet alleen wij verbruiken veel energie voor de productie van cellenbeton en prefab-elementen, ook leveranciers van baksteen, glas en isolatie. Als al die bedrijven zo'n extra belasting op gas moeten betalen, werkt dat door in de kostprijs.” En woonruimte is al duur, beaamt de ondernemer.

Jorissen begrijpt dat de overheid wil prikkelen. En hij steunt het klimaatbeleid en ook Xella, langs de Waal bij Gorinchem, draagt zijn steentje bij. ,,We hebben zonnepanelen geplaatst en kiezen voor elektrische heftrucks. Maar een alternatief voor aardgas is er nog niet. Als hier een waterstofinfrastructuur zou liggen, zouden we graag overschakelen. Maar dat duurt nog wel een aantal jaren.”

Lage marges
Dat minister Rob Jetten (Klimaat) desondanks een extra 'strafbelasting’ wil invoeren voor grootverbruikers van aardgas, begrijpt Jorissen niet. ,,48 cent extra per kuub? Op ons jaarverbruik van enkele miljoenen kubieke meter? Dan doe je eigenlijk bijna het licht uit. Wij zitten nu eenmaal niet in een markt met zeer hoge marges.”

Xella heeft onder meer productielocaties in Meppel, Landgraaf en Koningsbosch. Concurrenten langs de grensstreek in Duitsland en België lachen in hun vuistje om de Haagse prijsopdrijving. ,,Je benadeelt slechts de nationale industrie. Dat is onrechtvaardig.”

VNO en MKB vrezen dat deze keuze van het kabinet het draagvlak onder de energietransitie ondergraaft. ‘Het voelt zeer onrechtvaardig zo lang er geen handelingsperspectief is voor veel ondernemers. Dit kan het toch al negatieve sentiment over het beleid vanuit Den Haag alleen maar verder versterken’, schrijven ze in brief aan het parlement.

In de ovens van Amarant bakken duizenden broden per uur voor supermarkten geurig en gaar. Die ovens gebruiken flink wat gas. Maar als het aan directeur Johan Pater ligt, zou hij vandaag nog overschakelen op elektriciteit. Toen hij een aanvraag deed bij de netwerkbedrijven, was het antwoord echter resoluut: voorlopig geen ruimte op het net.

,,De bedoelingen van onze regering zijn goed’’, zegt Pater. ,,En die van ons bedrijf ook. Maar we kunnen nu eenmaal niet alles in een keer.” Toch heeft Amarant al nieuwe ovens aangeschaft die straks, tegen extra kosten, kunnen worden omgebouwd tot elektrische ovens. ,,In de hoop dat we straks ook daadwerkelijk kunnen worden aangesloten op het stroomnet.”

Onstabiel netwerk
Afhankelijk zijn van het stroomnetwerk bezorgt Pater wel extra kopzorgen. Want de productielocatie in Geldermalsen heeft te maken met ‘een zeer onstabiel netwerk’: ofwel zo'n zeven tot tien stroomstoringen per jaar. Dat is fnuikend voor ovens die 24 uur per dag broden bakken. ,,Dat we ineens worden opgeschrikt door een extra gasheffing, geeft me wel een dubbel gevoel”, formuleert hij voorzichtig.

Zuivelbedrijf Vreugdenhil is specialist in melkpoeder, onder meer als basis voor babyvoeding. Om alle liters melk die dagelijks van melkveebedrijven worden aangevoerd in poeder te veranderen, is warmte nodig. Veel warmte. Tot nu toe gebruikt de zuivelaar daartoe aardgas. Stroom of waterstof zou ook kunnen.

,,Maar het duurt minimaal vier jaar voor we een uitgebreide aansluiting op het elektriciteitsnet kunnen krijgen", vertelt directeur Albert de Groot. Mits alle vergunningen op tijd rond zijn. ,,En dan is het nog de vraag wie die verzwaarde kabel mag betalen.” Prijskaartje: ettelijke miljoenen euro's.

Plannen genoeg bij Vreugdenhil. Als sinds de eeuwwisseling investeert het familiebedrijf in hergebruik van warmte, energiebesparing, zonnepanelen, groene stroom en een duurzame melkveehouderij. En nu liggen er plannen klaar om nog verder over te stappen op elektrificatie. Of eventueel op waterstof. Extra aanmoediging door een extra belasting op gas heeft het zuivelbedrijf niet nodig.

De Groot: ,,Transities hebben tijd nodig. Het is juist de taak van de overheid om die transitie te faciliteren. Maar dan moet je niet in de tussentijd bedrijven in die transitie gaan bestraffen.” Alle investeringen voor een klimaatvriendelijk bedrijf zijn al hoog genoeg.

Big bang-denken
,,Soms lijkt de overheid te doen aan big bang-denken. Alsof alles en iedereen ineens over kan naar een stroomaansluiting. Maar dat kan helemaal niet en zou uitlopen op een nachtmerrie. Want dan slaan bij iedereen, ook bij particulieren, de stoppen eruit.” De Groot wil over de financiële consequenties van de extra belasting niet eens nadenken. ,,De consument moet het ook kunnen betalen.”

Het kabinet begrijpt dat het plan voor nieuwe uitdagingen zorgt, stelt een woordvoerder van minister Jetten (Klimaat) desgevraagd. ,,Grootverbruikers ontvangen nog steeds korting op aardgasverbruik, maar dit wordt langzaam afgebouwd. Verder komt er onder andere een lager tarief voor het gebruik van waterstof. Om te zorgen dat bedrijven kunnen overstappen op duurzame energie wordt flink ingezet op uitbreiding van de capaciteit van het net en de beschikbaarheid van duurzame elektriciteit, warmte en waterstof.”

Een besluit over de exacte aanpassing van de energiebelasting volgt pas in augustus, benadrukt de woordvoerder van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat.