MOERDIJK - Vele tientallen Brabantse distributiecentra zijn in Luxemburgse handen, eigenaren kunnen zo gemakkelijker belasting ontwijken. Dat blijkt uit onderzoek van het Brabants Dagblad, Eindhovens Dagblad en BN DeStem. Hoe gehaaide beleggers profiteren van de toch al veel gehate ‘verdozing van Noord-Brabant’.

Een kerkhof oogt nog gezelliger. Je bent de ene grauwe, reusachtige blokkendoos nog niet voorbij of de volgende verrijst al in je gezichtsveld. Welkom op industrieterrein Moerdijk. Op een druilerige donderdag in april lijkt er niets troostelozer dan dit. Er zijn metershoge wanden in vijftig tinten grijs. Er zijn vrachtwagens. En er is asfalt. Veel asfalt.

Mensen zie je nauwelijks. Maar ze moeten er wel zijn, achter de grote raamloze muren van de distributiecentra. Daarbinnen wordt vermoedelijk driftig met dozen geschoven. Zoals er, achter de schermen, ook driftig met miljoenen euro’s wordt geschoven. Door de eigenaren van de panden, welteverstaan. Want uit onderzoek van de gezamenlijke onderzoeksredactie van het BD, ED en BN DeStem blijkt dat minstens 43 Brabantse distributiecentra in handen zijn van Luxemburgse bedrijven. Vanuit het groothertogdom maken deze firma’s gebruik van financiële constructies, waarmee gemakkelijk belasting kan worden ontweken.

Moerdijk één van de grote trekpleisters
Noord-Brabant zou je het walhalla van de distributiecentra kunnen noemen. En Moerdijk één van de grote trekpleisters. De plek is ideaal: er is een haven (strategisch gelegen tussen Rotterdam en Antwerpen), er zijn snelwegen, er is ruimte. Je kunt er dus gemakkelijk doen wat je met een distributiecentrum doet: goederen laten aankomen, opslaan en verder transporteren.

Ook Yusen Logistics Benelux roemde die voordelen, toen het aan de Moerdijkse Middenweg neerstreek. Dat was vier jaar geleden. BN DeStem noteerde destijds dat de logistieke dienstverlener in Moerdijk voor ‘tientallen banen’ ging zorgen. Het Benelux-hoofdkantoor van Yusen (een Japans bedrijf) kwam eveneens naar Moerdijk. Maar als we anno 2023 bij Yusen aanbellen, blijken medewerkers overduidelijk geen trek te hebben in onaangekondigd bezoek. ,,Onze communicatieafdeling is van jullie interesse op de hoogte”, zegt de vestigingsleider. Hij tempert de verwachtingen alvast: ,,Binnenkijken zit er niet in.” Niemand mag kennelijk weten wat er in de loods ligt.

In een reactie wordt dat door de communicatiemanager bevestigd. De vragen die deze site gesteld heeft, worden evenmin beantwoord, zegt ze. Misschien komt dat doordat die vragen onder meer gaan over belastingontwijking. Niet dat Yusen zich daar zélf schuldig aan maakt. Het huurt zijn distributiecentrum van Caprev Moerdijk. Dat prijkt wél op onze lijst van 43 bedrijven die in Luxemburg zetelen en een distributiecentrum in Brabant hebben.

Bedrijf van een rijke Rus
Caprev Moerdijk - eigenaar dus van de blokkendoos aan de Middenweg - is van de Rus Igor Linshits en drie van zijn familieleden. Linshits werd rijk met de handel in olie. Hij ontvluchtte zijn land in 2009. Vanuit Londen bestuurt hij tegenwoordig een vastgoedbedrijf. Een duik in het jaarverslag van Caprev Moerdijk laat zien hoe hij het spel om de knikkers behendig speelt.

De truc van belastingontwijking is schuiven met winst. Zodanig dat de winst in het ene land (waar je belasting moet betalen) daalt, terwijl die in het andere land (een belastingparadijs) stijgt. Dat schuiven met winst is precies wat Linshits ook doet. In dit geval liet hij zijn Luxemburgse Caprev Moerdijk een lening afsluiten bij een zusterbedrijf in belastingparadijs Jersey, zo valt te lezen in het jaarverslag.

Over de lening moet het Luxemburgse bedrijf 2,1 miljoen euro rente betalen, in de jaren 2019 tot en met 2021. Die rente wordt gezien als kostenpost, waardoor dus de winst daalt. In Jersey stijgt ondertussen de winst van het zusterbedrijf met eenzelfde bedrag. Maar op het eilandje voor de Franse kust van Normandië blijft de fiscus dáár mooi van af. Op die manier bespaart Linshits in totaal zo’n half miljoen euro.

In dezelfde jaren moet hij de Nederlandse belastingdienst nog wel degelijk betalen, zo’n 2,9 miljoen euro. Dat komt door regels die het geschuif met winst naar het buitenland maximeren. Maar toch, de hele operatie blijft de moeite waard. Luxemburg is daarbij als tussenstation overigens essentieel. Had de steenrijke Rus zijn geld rechtstreeks van Nederland naar Jersey gestuurd, dan had hij géén voordeel gehad. Nederland schrapte het profijt dat kan worden behaald met rechtstreekse winstverschuivingen naar belastingparadijzen.

318 Brabantse voetbalvelden in Luxemburgse handen
Linshits lijkt bepaald niet de enige slimmerik die het zo doet. In totaal, blijkt uit het onderzoek van deze site, hebben Luxemburgse bedrijven maar liefst 1.587.853 vierkante meter aan Brabantse distributiecentra in bezit. Dat staat gelijk aan 318 voetbalvelden. Met de koop van al die ruimte was in totaal 662 miljoen euro gemoeid. Bij dat laatste bedrag moet wel worden aangetekend dat ook ander vastgoed dat samen met de distributiecentra werd aangekocht (zoals kantoorruimte), is meegeteld.

Dat alle Luxemburgse firma’s belasting ontwijken, is niet gezegd. Wel is zeker dat het groothertogdom voor dat doel veel gebruikt wordt. Vanuit Luxemburg vindt het geld zijn weg naar belastingparadijzen, zoals de Kaaimaneilanden, Jersey of Bermuda.

In een reactie zegt Linshits’ bedrijf Delin Property dat het allemaal anders zit. Er zou een fout zijn gemaakt in het jaarverslag van Caprev Moerdijk. De lening aan Caprev zou tóch niet van een bedrijf uit Jersey zijn gekomen. Financiële man Gary Jones: ,,De uitlener van het geld is eigenlijk gevestigd in Luxemburg.” Maar hij biedt geen ondersteunend bewijs voor die claim.

Volgens Jones is Linshits überhaupt niet de eigenaar van Caprev Moerdijk. Linshits staat weliswaar vermeld als eigenaar in het Luxemburgse register van bedrijfseigenaren, maar volgens Jones klopt dat niet. Europese pensioenfondsen zouden aandeelhouders zijn van het vastgoedfonds, Linshits fungeerde slechts als oprichter. Ook hier levert hij geen ondersteunend bewijs en noemt hij geen namen.

Beter Bed verkocht distributiecentrum
Een heel ander voorbeeld dan. Beter Bed gebruikt al decennialang een distributiecentrum aan de Linie in Uden, pal naast het hoofdkantoor. De blokkendoos staat op een bedrijventerrein waar niemand echt last van lijkt te hebben. Integendeel: de beddenmaker werd opgericht in Uden en groeide uit tot een beursgenoteerd bedrijf, waar lokaal vaak met trots over gesproken wordt. Toch is ook dit distributiecentrum inmiddels in Luxemburgse handen. Toen Beter Bed het financieel moeilijk had, in 2019, werd de blokkendoos verkocht. Sindsdien wordt de ruimte door de beddengigant gehuurd.

De huidige eigenaar, Juliet Oss B, brengt een deel van de huurpenningen uit Uden via een paar tussenstappen naar aandeelhouders in plaatsen als Bermuda, de Kaaimaneilanden en de Verenigde Staten. De truc is vergelijkbaar met die van Linshits: de Luxemburgse zaak betaalt rente over een interne bedrijfslening, waardoor de winst in het hertogdom in totaal 1,5 miljoen euro lager uitvalt. Dit voordeel wordt steeds verder naar boven doorgeschoven in de bedrijvenkerstboom. Uiteindelijk mondt het uit in een hogere winst in het land waar de aandeelhouder gevestigd is.

‘Agressieve structuren, maar wel toegestaan’
Of er sprake is van belastingontwijking hangt af van de locatie van de aandeelhouder: in belastingparadijzen Bermuda en de Kaaimaneilanden wel, in de Verenigde Staten naar alle waarschijnlijkheid niet. Juliet Oss B, dat ook nog een distributiecentrum in Oss bezit, maakt er in een reactie weinig woorden aan vuil. Een woordvoerder meldt dat het investeringsfonds ‘alle belasting betaalt die het bedrijf wettelijk verschuldigd is’.

Beter Bed zelf zegt op de hoogte te zijn van de Luxemburgse entiteit waarin het distributiecentrum is ondergebracht, maar stelt de achtergronden niet te kennen. ,,Voor ons maakt het eigenlijk ook weinig uit. Wij betalen onze huur aan een buitenlandse partij.” Belangrijkste is volgens Beter Bed dat die partij bereid is om verder te investeren in het distributiecentrum. ,,We willen dat vergroten van 27.000 naar 57.000 vierkante meter. Daarnaast zijn er plannen voor een nieuw hoofdkantoor. Dat vraagt een significante investering die zij ook hebben toegezegd.”

Is het verboden om op deze manier belasting te ontwijken? Nee. Is het wenselijk? Dat is een andere vraag. Volgens belastinghoogleraar Jan van der Streek kan Nederland de trukendoos niet in zijn eentje sluiten. ,,Zolang Luxemburg zijn regels niet aanpast, zijn de gebruikte geldroutes niet illegaal. Het zijn agressieve structuren, maar deze geldroutes zijn wel toegestaan volgens de wet’’, zegt Van der Streek.

Rond distributiecentra was de publieke opinie de laatste tijd toch al aan het kantelen. Jaren geleden haalde menig wethouder ze nog met graagte binnen. Vaak vielen daarbij ronkende termen. De regio moest een ‘logistieke hotspot’ worden. Distributiebedrijven, was de gedachte, zijn goed voor de economie én de werkgelegenheid.

Draagvlak voor blokkendozen kalft af
Ook bij de komst van Yusen naar Moerdijk werd uitgezien naar de extra banen. Daarnaast zou het nieuwe distributiecentrum volledig energieneutraal worden en voorzien worden van ‘de nieuwste technieken, waaronder een warmte-terugwinsysteem en zonnepanelen’. Een hovenier meldt op zijn website zelfs dat hij rond het enorme gebouw zorgde voor ‘streekeigen beplanting, aangevuld met ingezaaide bloemenweide’. Er zijn ook vogelhuisjes en een insectenhotel geplaatst. Maar bij het bezoek aan Yusen valt toch vooral de enorme grijze vlakte op. Vogels en insecten die hier terechtkomen, moeten wel gruwelijk verdwaald zijn, zou je denken.

Brabantse bestuurders zien vandaag de dag meer nadelen: de blokkendozen vreten ruimte, zijn bepaald geen architectonische hoogstandjes en zorgen voor veel vrachtverkeer. En die extra banen? Daarvoor wordt vaak een beroep gedaan op arbeidsmigranten, die óók woonruimte in de buurt nodig hebben. Wat heeft de samenleving er dan precies aan? Die vraag zal alleen maar prangender worden als de eigenaar van een distributiecentrum ook nog belasting ontwijkt.

Ruimtelijk onderzoeker Merten Nefs ziet het afgekalfde animo voor distributiecentra ook. Dat de onderzoeksredactie van de drie Brabantse kranten op belastingontwijking is gestuit, noemt hij dan ook ‘problematisch’ voor het draagvlak dat over is.

Juist internationale beleggers zetten volgens hem de ‘betere distributiecentra’ neer. Zij willen over twintig jaar nog steeds geld verdienen met zo’n gebouw. De slechtste panden zijn vaak door lokale ondernemers neergezet, ziet hij. Veel gemeenten hebben nooit eisen gesteld aan distributiecentra. Nefs maakte een interactieve kaart van Nederland waarop te zien is hoe de blokkendozen in de loop der tijd als paddenstoelen uit de grond schoten. ,,Gemeenten met begrotingstekorten hadden jarenlang de perverse prikkel om zoveel mogelijk grond te verkopen voor ontwikkeling van distributiecentra. Om concurrerende gemeenten voor te zijn, bleven de regels vaak achterwege en de grondprijs laag, met als gevolg: veel platte dozen.”

In Moerdijk blijft het mogelijk
Het provinciebestuur van Noord-Brabant heeft al laten weten een eind te willen maken aan ‘de verdozing’ van de provincie. Een deel van Moerdijk hoort overigens tot de gebieden waar grootschalige logistiek wél mogelijk moet blijven. Het industrieterrein ligt dan ook behoorlijk afgelegen; de overlast lijkt mee te vallen.

Yusen Logistics had aan de 30.000 vierkante meter aan de Middenweg kennelijk niet genoeg en heeft inmiddels ook een distributiecentrum aan de Appelweg geopend, een stukje verderop. Rijdend over de snelweg is te zien dat Moerdijk bovendien zijn vleugels uitslaat. Er wordt gebouwd aan het Logistiek Park Moerdijk, óók bedoeld voor distributiecentra. De stikstofcrisis geeft nog wel wat hoofdbrekens, maar de initiatiefnemers verzekeren dat de lat hier in elk geval wél hoog ligt. Het nieuwe blokkendozenwalhalla wordt een ‘zeer duurzaam’ gebied dat ‘zorgvuldig in het landschap ingepast’ wordt. Die les is alvast geleerd.