Hoe Rusland huishield in Grozny en Aleppo belooft weinig goeds voor Oekraïne
Russische oorlogstactieken In Tsjetsjenië, Georgië en Syrië bombardeerde Rusland ook ziekenhuizen en burgers teneinde inwoners op de vlucht te jagen en een stad makkelijker in te nemen. „Poetin testte hier tactieken uit die we nu terugzien in Oekraïne.”
Hanneke Chin-A-FoMelvyn Ingleby
13 maart 2022
Leestijd 5 minuten
Op het Minoetkaplein in Grozny werd hevig slag geleverd tussen de Russische militairen en Tsjetsjeense strijders.
Op het Minoetkaplein in Grozny werd hevig slag geleverd tussen de Russische militairen en Tsjetsjeense strijders.
Foto Magnum
De Syrische arts Mohammed Abrash (60) is minder geschokt over het Russische optreden in Oekraïne dan menig Europeaan. „Rusland doet nu precies hetzelfde als in Syrië”, zegt hij over de telefoon vanuit het plaatsje ad-Dana in de provincie Idlib. „Ziekenhuizen bombarderen, burgers doden. Het is een tactiek.”


De nietsontziende oorlogstactieken van Rusland


Deze podcast luister je ook in onze app
Abrash werkt sinds 2015 in Idlib. Jarenlang opereerde hij onder de bommenregens. Collega’s stierven voor zijn ogen, kinderen in zijn armen. Alleen al tijdens het laatste grote offensief op Idlib, in de winter van 2019-20, bombardeerden het Assad-regime en bondgenoot Rusland volgens Abrash meer dan 45 ziekenhuizen en klinieken. „Ze hebben de gps-locaties. Ze mikken bewust.”

Waarom begaat Rusland die oorlogsmisdaden? Abrash lacht cynisch. „Het is heel simpel, echt heel simpel. Als je ziekenhuizen bombardeert, kunnen gewonden niet meer verzorgd worden. Militairen kunnen niet meer vechten, burgers worden bang. Iedereen slaat op de vlucht. Dan kun je een gebied veel makkelijker innemen.”

Marioepoel omsingeld
Het Oekraïense leger houdt nu al ruim twee weken stand in de zuidelijke havenstad Marioepol, maar de prijs is verschrikkelijk hoog. Volgens (niet-verifieerbare) cijfers van de gemeenteraad zijn al 1.600 burgers omgekomen. Tientallen doden zijn begraven in een haastig, tussen de beschietingen door aangelegd massagraf. Zaterdag bestookten Russische troepen een moskee waarin burgers, onder wie kinderen, schuilden. Een verslaggever van persbureau AP zag hoe tanks een flatgebouw beschoten en hoe scherpschutters een groep medewerkers van een ziekenhuis onder vuur namen.

Het lijkt erop dat ook de verwoeste kraamkliniek doelbewust is getroffen. De Russische minister van Buitenlandse Zaken Lavrov ontkende dat althans niet toen hij naderhand verklaarde dat het gebouw als uitvalsbasis diende voor „radicale” Oekraïense strijders en niet meer als ziekenhuis in gebruik was. Klachten over burgerslachtoffers deed hij af als „sneu gegil” van Ruslands vijanden. Hij gaf geen verklaring voor de zwangere vrouwen die onder het puin vandaan gehaald werden.

Marioepol is volledig ingesloten door Russische troepen. Burgers kunnen er niet uit, voedsel en medische middelen kunnen er niet in. Het heeft er alle trekken van dat president Poetin probeert de verdedigers van de strategisch belangrijke stad tot overgave te dwingen door burgers te treffen. Hetzelfde gebeurt met Charkov en Mykolajiv. De vraag is of het ook zo zal gaan met Kiev, waar Russische militairen dit weekend zijn doorgedrongen tot de buitenwijken.

Syrië als proeftuin
De recente geschiedenis laat zien hoe ver Poetin bereid is te gaan. In Syrië legde hij steden als Aleppo in puin en bombardeerde zoveel ziekenhuizen dat er een aparte Wikipedia-pagina aan het onderwerp is gewijd. Bij de vijfdaagse invasie van Georgië in 2008 bombardeerde het Russische leger eveneens burgerdoelwitten. En nog eerder, in 2000, toen Poetin net aan de macht was, liet hij de Tsjetsjeense hoofdstad Grozny heroveren op rebellen en installeerde er de militiebaas Achmat Kadyrov. Tsjetsjeense strijders helpen nu de Russen in Oekraïne.

„Er loopt een rechte lijn van Grozny via Georgië en Syrië naar Oekraïne”, zegt de Amerikaanse oud-diplomaat Wa’el Alzayat. Hij was beleidsadviseur van president Obama’s vertegenwoordiger bij de Verenigde Naties, Samantha Power, en pleitte destijds voor sterker ingrijpen tegen Ruslands daden in Syrië. „Poetin testte in Syrië veel tactieken uit die we nu terugzien, van het bombarderen van burgers tot het verspreiden van desinformatie. Ons falen om destijds in te grijpen heeft ervoor gezorgd dat Poetin op dezelfde weg doorgaat.”

Muur van stadsbussen
Stedelijke oorlogvoering is schematisch gezien moeilijker voor de aanvaller dan voor de verdediger. Per verdediger zijn er volgens de ene schatting vijf aanvallers nodig, volgens de andere wel tien. De verdedigers kennen de stad, verschuilen zich in gebouwen, kunnen allerlei barricades opwerpen (denk aan de muur van stadsbussen in Aleppo) en boobytraps leggen. Zo’n stad innemen komt al snel neer op gevechten van deur tot deur. Het Russische leger is daar niet goed in.

Dat bleek bijvoorbeeld in Grozny, in december 1999. Russische militairen hadden de stad omsingeld en wilden die met een grondoffensief innemen. De colonne waarmee ze naar binnen reden werd echter opgewacht door duizenden Tsjetsjeense strijders met geweren en raketwerpers. Na drie uur lag het Minoetkaplein bezaaid met Russische lijken en uitgebrande pantservoertuigen, rapporteerde persbureau Reuters.


Bij stedelijke oorlogsvoering zijn aanvallers doorgaans in het nadeel, omdat de verdedigers de stad kennen, zich verschuilen en barricades opwerpen, zoals deze muur van stadsbussen in de Syrische stad Aleppo, in 2016.
Foto Ameer Alhalbi/NurPhoto/REX/Shutterstock
Het Russische antwoord bestond uit raketbeschietingen en bombardementen, wekenlang, tot Grozny in de as lag en er minstens 5.000 burgers waren omgekomen. Rusland had zich vrij gevoeld om op deze schaal geweld te gebruiken. Het had burgers immers de kans gegeven om de stad te verlaten via een humanitaire corridor, maar lang niet alle inwoners durfden te vluchten. Wie achterbleef, had zichzelf tot vijand verklaard, was de Russische redenering, en was „een moslimterrorist”.

Voel geen angst. Als je dood gaat is dat oké, dat is dan je lot. Maar blijf vechten en je zult winnen, want je staat in je recht.
Misbruik van humanitaire corridors speelde ook rond het Syrische Aleppo in 2016. Burgers die deze routes gebruikten kwamen uit in gebied dat in handen van Assad was. Aanhoudende gevechten maakten het onmogelijk om te vluchten. En daarnaast bleken ze vooral bedoeld om daarna een zware aanval op de stad te kunnen uitvoeren, niet om mensen in nood te helpen. Bij de bombardementen die volgden kwamen volgens schattingen meer dan 1.600 burgers om.

Hetzelfde speelt nu al ruim een week met de corridors die Rusland zegt aan te bieden in Marioepol en andere Oekraïense steden. Er zijn steeds nieuwe, niet-ingeloste beloftes van een staakt-het-vuren. Hulpkonvooien worden onder vuur genomen en moeten omkeren. En er is de vrees onder inwoners dat in de stad blijven betekent dat je straks tot de vijand wordt gerekend.

„Als de Russen op tegenstand stuiten, passen ze barbaarse tactieken toe”, ziet Alzayat. „Dan bombarderen ze steden om te doden en mensen te verdrijven. Ze kunnen er prima in berusten om een heel land weg te vagen als ze niet op een vreedzamer manier kunnen winnen. Noem het de Grozny-regel: er is een doorgaande lijn in de strategie én in ons [westers] onvermogen om Poetin tegen te houden.”

‘Vrijwilligers’ en biowapens
Twee ontwikkelingen in de afgelopen dagen wijzen op mogelijke verdere Russische escalatie. Poetin heeft strijders uit Syrië en andere landen in het Midden-Oosten uitgenodigd om zich als ‘vrijwilligers’ bij zijn leger te voegen in Oekraïne. Een bijkomend voordeel van deze huurlingen voor Poetin is dat hij ze buiten de officiële dodenstatistieken kan houden, wat belangrijk kan zijn voor het binnenlandse draagvlak voor zijn oorlog. Volgens minister van Defensie Sjojgoe hadden er zich al „meer dan 16.000 gemeld”. Hoe realistisch dit is, is onduidelijk, maar het zou niet de eerste keer zijn: ook in Libië zette Rusland Syrische pro-regime-strijders in.

En dan is er het schimmenspel rond biologische wapens. Vrijdag riep Rusland de VN-Veiligheidsraad bijeen omdat de Verenigde Staten in Oekraïne betrokken zouden zijn bij de productie van biologische wapens. Bewijs leverde het er niet bij. De Amerikaanse VN-ambassadeur Linda Thomas-Greenfield waarschuwde dat Rusland de beschuldigingen „verzint” om aanvallen tegen burgers te verantwoorden. Volgens de VS is er juist reden om te vrezen dat Rusland zelf chemische of biologische wapens inzet, wat verboden is volgens het internationaal recht. Ook de VS leverden geen bewijs.

Wel is Poetin goed bekend met zulke wapens: hij wordt beschuldigd van de vergiftiging van onder andere oppositieleider Navalny (met zenuwgas novitsjok), oud-KGB-agent Litvinenko (polonium) en de Oekraïense oud-president Viktor Joesjtsjenko (dioxine). In Syrië staat de inzet van chemische wapens tegen burgers op het conto van het Assad-regime, maar Rusland deed er alles aan om onderzoek naar de oorlogsmisdaden van zijn bondgenoot te dwarsbomen.

Ondertussen zet de Russische opmars naar Kiev door. Zaterdag zijn volgens Oekraïne zeven vrouwen en kinderen door een Russische aanval gedood toen zij vluchtten voor de gevechten in een buitenwijk van de hoofdstad.

„Als Poetin niet militair wordt tegengehouden, zal hij niet stoppen,” voorspelt Alzayat. Hij pleit ervoor om de militaire steun aan Oekraïne op te voeren. Onder andere Turkijes interventie tegen het Assad-regime en de Russen in 2020, waarmee hun offensief op Idlib werd gestuit, laat volgens hem zien dat het wel degelijk mogelijk is om Poetin militair af te schrikken. „Maar natuurlijk zijn de afwegingen dit keer anders.”

Volg de laatste ontwikkelingen rond Oekraïne in ons liveblog
Mohammed Abrash heeft in ieder geval geen enkele verwachting van de NAVO. „In Syrië heeft Poetin ons jarenlang uitgemoord en de wereld deed niets.”

Het stoort de arts ook dat Europa meer medeleven toont met Oekraïeners dan met Syriërs. „Wij zijn nu eenmaal moslims en hebben geen blauwe ogen”, zegt hij schamper. Volgens hem zien de mensen in Idlib de verschillen minder. Lokale kunstenaars schilderden recent een Oekraïense vlag op de ruïnes van een Syrisch huis dat de Russen platgooiden. „We ondergaan hetzelfde scenario. Wij voelen wat zij voelen.”


De kraamkliniek in Marioepoel werd afgelopen wekek geraakt bij Russische beschietingen.
Foto Evgeniy Maloletka/AP
Abrash heeft dan ook wat advies voor de Oekraïeners. „We kunnen hen leren hoe je ondergrondse ziekenhuizen bouwt”, zegt hij. „Maar het belangrijkste is: geef niet op, wees standvastig, voel geen angst. Als je dood gaat is dat oké, dat is dan je lot. Maar blijf vechten en je zult winnen, want je staat in je recht.”