Wie wachtten Sigrid Kaag op met brandende fakkels in Diepenheim?
Niet voor het eerst werd zondag een D66’er belaagd in Diepenheim. Kaag werd ‘een warm welkom’ geheten door boze boeren en burgers met fakkels. ‘Het voelde bijna als een volksgericht.’

Pieter Hotse Smit20 februari 2023, 19:15
Dat Sigrid Kaag in het middeleeuwse Twentse stadje Diepenheim zondag met fakkels opgewacht zou worden en voor heks zou worden uitgemaakt, was bijna te verwachten. Haagse D66-prominenten die er in Herberg de Pol aanschuiven bij talkshow Politiek in de Pol kunnen namelijk standaard rekenen op protest. En het wordt steeds intimiderender, ziet Hans Verbeek, de maker van het programma.

Het begon in 2019 ‘gemoedelijk’ met Tjeerd de Groot, die met zijn suggestie de veestapel te halveren kort ervoor D66 tot vijand van de gangbare boer had gemaakt. Hij werd in Diepenheim opgewacht door boeren met trekkers die een hamburger voor hem hadden gebakken. In 2020 was het de beurt aan Rob Jetten, die tijdens het programma werd afgeleid door luid geclaxonneer van trekkers voor de deur. Naderhand liepen boeren met hem mee naar zijn auto, die volgeplakt bleek met Farmers Defence Force-stickers.

Dat meelopen was al tamelijk intimiderend, vond Verbeek. ‘We doen niks, we lopen hier alleen maar, zeggen ze dan’, herhaalt de organisator hun reactie, waarmee ze wilden zeggen dat het allemaal zo erg niet is wat ze daar in groten getale en met ronkende tractoren komen doen.

Andere ervaring
Een vergelijkbaar vergoelijkende respons klinkt nu ook. Over het bij aankomst rond kwart voor vijf blokkeren van de toegang naar het gebouw met tractoren en gezamenlijk verhaal halen bij de politicus met fakkels in de hand. De tientallen fakkeldragers zouden volgens meerdere aanwezigen een ‘erehaag’ hebben willen vormen om Kaag een ‘warm welkom’ te geven.

De parallel die ‘in de media’ getrokken wordt met de veroordeelde fakkeldrager die begin 2022 voor Kaags huis intimiderende leuzen scandeerden, zou vergezocht zijn. ‘Je hebt daar te maken met mensen in heel ander gebied, die niet alles meekrijgen’, zegt Rutger van Lier, die als niet-boer geregeld te vinden is bij (boeren)demonstraties om te ageren tegen de overheid. Zo ook zondag. Dat uitgerekend de regionale krant Tubantia het fakkelprotest van zondagmiddag ‘de hele andere kant op trekt’ is voor hem geen verrassing, aangezien het voormalig hoofd communicatie van D66 daar nu hoofdredacteur is – een volgens de krant ‘ongefundeerde verdachtmaking’.

Een toevallige omstander had een heel andere ervaring. ‘Het voelde bijna als een volksgericht’, zegt een 60-jarige bewoner van Diepenheim die anoniem wil blijven. ‘Ik zag mannen die zich amper konden beheersen, die stonden te trillen van woede.’ Veel mensen kent hij niet in het stadje, maar hij weet zeker: dit waren geen bewoners uit het ‘elitaire’ Diepenheim; stad van kastelen, een eigen theater, en met tal van galeries een centrum voor beeldende kunst in het buitengebied.

Uit de beelden die van zondagmiddag naar buiten kwamen, blijkt dat demonstranten zich wel degelijk bewust waren van de lading van de fakkels. ‘De groeten van Max’, roept iemand met verwijzing naar de voor intimidatie veroordeelde Max van den B., de man die begin vorig jaar met de brandende fakkel voor Kaags huis stond.

Coronabeleid
Verder valt op te maken dat Rutger van Lier niet de enige burger onder de boeren was in Diepenheim. Meerdere aanwezigen waren de afgelopen jaren ook te vinden bij andere anti-overheidsdemonstraties, onder meer rond het coronabeleid. Pensioen, migratie, stikstof, de economie: alles komt dan ook aan bod bij de aanwezigen die Kaag aanspreken. Met als gezamenlijke conclusie: ‘D66 maakt heel Nederland kapot.’

Op de video’s uit Diepenheim is ook de leider te herkennen van Voll Gass, de Twentse boerengroepering die als sympathisant van Farmers Defence Force vorig jaar prominent aanwezig was bij het bezoek aan het huis van stikstofminister Christianne van der Wal (VVD). Onder anderen een lid van Voll Gass werd toen veroordeeld voor het slopen van een politieauto.

Voll Gass-oprichter Mark Rood ging na berichten in appgroepen ‘even kort kijken in Diepenheim’. Ook volgens hem waren de fakkels – hij zegt er geen in zijn hand gehad te hebben – voor een erehaag. Op de vraag of hij het afkeurt in de wetenschap dat iemand tot zes maanden cel is veroordeeld voor het zwaaien met een fakkel voor het huis van de politicus in kwestie, zegt hij: ‘Daar heb ik op dit moment geen mening over.’

Ruim twee uur rijden van Diepenheim hadden ze er in Den Haag maandagochtend wel een mening over. ‘Onacceptabel’, reageert premier Rutte. ‘Demonstreren mag maar het intimideren van politici moet stoppen.’ Wopke Hoekstra, CDA-leider en minister van Buitenlandse Zaken, spreekt van ‘een absolute schande’. ‘Dit doe je niet. Wie je ook bent, wat je boodschap ook is’, zegt Dilan Yeşilgöz minister van Justitie. Volgens BBB-leider Caroline van der Plas ‘moeten die lui even nadenken hoe het is als je iemand voor je huis krijgt’ met een fakkel.

Waarden onder druk
De politie was aanwezig en laat weten geen arrestaties te hebben verricht, omdat geen ‘strafbare feiten’ zijn gepleegd. D66-leider Kaag heeft vooralsnog ook geen aangifte gedaan en zegt in een verklaring haar manier van werken niet te zullen aanpassen na de gebeurtenis in Diepenheim. ‘Ik laat me niet intimideren of afleiden van de inhoud. Het werk voor Nederland is te belangrijk en te urgent om te laten liggen.’

Kaag maakt zich wel zorgen. ‘Wat zondag gebeurde – welke gedachten ik daar ook bij heb – gaat niet over mij alleen. We dreigen in Nederland iets essentieels te verliezen. Het respect dat we hopen van anderen te krijgen durven we steeds minder aan elkaar te geven. De waarden die ons verbinden staan onder druk.’

De 60-jarige bewoner uit Diepenheim, die toegeeft dat hij in het stadje ‘enigszins in een bubbel leeft’, kan nog steeds niet helemaal geloven wat hij rond Kaag zag gebeuren. ‘Ik stond met open mond te kijken, dit bestaat dus in Nederland’, zegt de man. ‘Heel verontrustend, bedreigend ook. Nee, ze deden haar inderdaad niks, maar de suggestie van potentieel geweld is al genoeg.’