We lopen tegen grenzen aan in Nederland. Niet alleen boeren. Wij allemaal. Wat is eigenlijk de oorzaak van het stikstofprobleem? Wij mensen, die met velen zijn. De oorzaak van het klimaatprobleem en biodiversiteitsprobleem is dezelfde.

De mens bestaat voor circa de helft uit kunstmeststikstof. Zonder Haber-Boschproces, waarbij via veel energie stikstof uit de lucht wordt omgezet, zouden we maximaal 3,5 miljard mensen op aarde kunnen voeden.

Nu zijn er 7,7 miljard mensen en dat aantal groeit: mensen die ook nog eens via verbrandingsmotoren NOx en fijnstof uitstoten, leven en consumeren. De gehele wereldbevolking zonder kunstmest voeden gaat niet.

Stikstofplannen buitelen over elkaar heen, waarbij zaken als stikstof los worden gezien van klimaat en biodiversiteit. Terwijl je juist de samenhang tussen dit alles moet zien. Planten die CO2 binden, waardoor je hout laat groeien of koolstof kunt binden aan de bodem. Daarvoor is stikstof nodig. En die komt uit mest.

Alleen groene planten kunnen echt CO2 binden. Is de boer het probleem of de oplossing? Boeren en bosbouwers hebben nogal veel planten en bomen. De natuur ook. Asfalt, distributiedozen en landingsbanen niet.

Ik ben van 1966. Mijn vader is van 1921. De zijne van 1877, diens vader van 1838, zeventien jaar nadat Napoleon overleed. In die twee eeuwen vond de Industriële Revolutie plaats door de fossiele brandstoffen. We kregen welvaart, welzijn, hygiëne en een goede volksgezondheidszorg. We groeiden als mensheid van 1 miljard mensen naar 7,7 miljard. Het aantal Nederlanders klom van 2 naar 17 miljoen.

Toen mijn pa in 1953 zijn rijbewijs haalde, waren er krap 200.000 auto's in ons land. De autostapel is ver-40-voudigd naar bijna 10 miljoen auto's. Dat is vooruitgang. In 1980 stapten er 11 miljoen mensen op Schiphol, in 2019 77 miljoen. Het aantal koeien in 1984 was 2,5 miljoen en nu 1,5 miljoen.

Verre vakanties
We willen veel voor weinig. Verre vakanties voor weinig. Zo ver mogelijk reizen voor een bepaald budget. We willen een hoog loon en als boer een hoge prijs. Maar we willen ook lage kosten. Zo zit de mens biologisch evolutionair in elkaar. Dat is wie we zijn.

We gaan voor de laagste prijs. We gaan naar de Lidl, Jumbo, Action en Amazon, en de middenstanders stoppen ermee. Net zoals boeren stoppen, maar wel groter worden.

De laatste bakker in ons dorp stopte vorig jaar, terwijl er na de oorlog zeven waren. Het aantal boeren liep terug van 400.000 vlak na de oorlog op krap 10 miljoen mensen naar 50.000 nu op 17 miljoen. We zwaaiden 85 procent uit en dat proces van kaalslag is nog niet klaar. Naast biodiversiteitsverlies is er ook sprake van sociaal biodiversiteitsverlies in landelijke gebieden.

Mag iedereen zomaar een auto hebben? Ook al is het een hippe Tesla? Gaat het om bezit of gebruik? Zo'n ding staat de meeste tijd stil en is met heel veel energie geproduceerd. Moeten we alles maar hebben? Van mij mag het. Maar houden we dan rekening met alle consequenties?

We zijn veel meer energie gaan gebruiken met alle uitstoot van dien. We zijn zogenaamd efficiënt met al die techniek door machines en automaten, maar energie-efficiënt zijn we geenszins. In 2015 gebruikte de landbouw zes keer zoveel energie als in 1952, voor dezelfde 'output' volgens boerenwetenschapper Meino Smit.

En dit soort onbalans is er niet alleen in de landbouw, maar in alle sectoren. Het gaat om fysieke, fysische, chemische en biochemische wetmatigheden en natuurwetten. De mensenwensen dienen zich daarnaar te plooien. We zouden ongeveer als Amish moeten gaan leven om onze voetafdruk op deze aarde te compenseren, maar wie wil/kan er nog terug in de tijd?

Evenwicht
De natuur zorgt altijd voor evenwicht, vroeg of laat. Ik vermoed dat de mens dan aan een heel kort eind gaat trekken.

De vraag is vervolgens hoe we gaan landen. Hard of zacht? Want landen zullen we. Hoe langer we wachten, hoe harder de landing. 'Er is geen oorlog of er schiet een soldaat over', zo luidt het gezegde, en dus schat ik in dat er ondanks alles nog wel een plukje mensheid zal resteren.

Zwart scenario
In zo'n zwart scenario de keuze opperen tussen 'koeien en huizen' is het schetsen van een valse tegenstelling. Het halveren van de veestapel is gemakzuchtige, luie politiek. Halveer de autostapel en sluit Schiphol. Dan zet je een hoofdgerecht neer, niet slechts een amuse.

Of toch maar volop verder vliegen dan? Des te sneller grijpt de natuur in.

Piet Hermus is akkerbouwer in Zevenbergschen Hoek