Amnesty reageert op politiebonden: ‘Extinction Rebellion is vreedzaam, de blokkeerfriezen niet’
De politie maakt zich onterecht kwaad over het niet-vervolgen van ruim 1500 mensen die zaterdag de A12 bij Den Haag blokkeerden, zeggen mensenrechtenorganisaties. De veelgemaakte vergelijking met de blokkeerfriezen op de A7 - waar wel vervolging plaatsvond - gaat volgens hen volledig mank. Wanneer is een snelweg blokkeren straffeloos?

Sebastiaan Quekel 28-05-23, 21:10
De politiebonden verwijzen gezamenlijk naar de Friese actievoerders die op 18 november 2017 de A7 blokkeerden. Die deden dat zodat demonstranten tegen Zwarte Piet niet naar Dokkum konden voor de nationale Sinterklaasintocht.


En juist dáár zit een wezenlijk verschil, zegt Gerbrig Klos, programmaleider bij Amnesty, gespecialiseerd in demonstratierecht. ,,De blokkade van de blokkeerfriezen had als doel om demonstraties van Kick out Zwarte Piet te belemmeren of te verhinderen. Dat valt niet onder een vreedzaam protest en is dus strafbaar.”

‘Hierover politie nooit gehoord’
Het protest van Extinction Rebellion is daarentegen wél vreedzaam, zegt Klos. ,,Natuurlijk: elke demonstratie gaat gepaard met verstoring van de openbare orde. Maar mensen die zonder geweld demonstreren oefenen een mensenrecht uit.”

Advocaat Jan Vlug
Maatregelen tegen vreedzame demonstranten mogen daarom niet buitensporig zijn, zegt advocaat Willem Jebbink. ,,Dat geldt ook voor maatregelen achteraf, zoals vervolging of het opleggen van sancties. Als de maatregelen te zwaar zijn, dan komt de demonstratievrijheid te veel onder druk te staan.” Het Europees hof voor de Rechten van de Mens heeft dit eerder ook bevestigd. ,,Burgers worden anders afgeschrikt om publiekelijk hun stem te laten horen.”

Arrestatie als straf
Bij politiemensen die zaterdag in Den Haag hebben gewerkt schiet het niet-vervolgen van bijna 1600 aanhoudingen in het verkeerde keelgat, zei voorzitter van de Nederlandse Politiebond, Jan Struijs eerder vandaag. ,,Hoe verklaar je nou dat bij de ene demonstratie wel vervolgd wordt en bij de andere niet? We moeten zorgen dat we als rechtsstaat geloofwaardig blijven, en de rechtsgelijkheid niet in het geding komt.”

Volgens het OM hebben de klimaatactivisten met hun arrestatie, en de daarbij horende vrijheidsbeneming, al hun straf gehad. De politie vervulde daar een grote rol in. ,,Het is dus niet begrijpelijk dat zij zich buitenspel gezet voelt”, zegt advocaat Jebbink. In het verleden zijn demonstranten ook veelvuldig ‘bestuurlijk verplaatst’ door de politie. ,,Dat wil zeggen: ze werden naar de rand van de stad gebracht en daar gedropt, zonder verdere arrestatie of vervolging. Daarover heb ik de politie nooit horen klagen.”


‘Doe wat je gezegd wordt’
Door zo openlijk te klagen, zet de politie zich onnodig centraal, zegt Faiza Oulahsen, hoofd klimaat en energie bij Greenpeace: ,,Dit draait niet om de politie, maar om het recht op protest. De demonstranten willen dit met alle liefde samen doen met politie en justitie. Want het gaat om je punt maken tegen fossiele subsidies, iets dat maatschappelijk relevant is.”

De gemeente Den Haag had er volgens Oulahsen ook voor kunnen kiezen om geen arrestaties te verrichten. ,,Maar de gemeente weigert om de demonstratie te faciliteren. De autoriteiten kiezen er dus voor om over te gaan op arrestatie en klagen daarna dat ze niet serieus worden genomen.”

Vervolging of niet: de politie gaat daar überhaupt niet over, zegt advocaat Jan Vlug. ,,De politie is er voor de openbare orde en moet doen wat er gezegd wordt. Punt.” In een land waar ‘duizenden strafzaken’ niet worden behandeld wegens gebrek aan capaciteit is de beslissing van het OM ‘volstrekt logisch’, zegt Vlug. ,,De vrijheid van meningsuiting gaat hier wat mij betreft voor. Het is totale nonsens om al die mensen, die daar staan voor het goede doel, dubbel te sanctioneren.”

‘Niet langer uit te leggen’
Collega-advocaat Geert-Jan Knoops denkt er heel anders over. ,,Deze actie van het OM kan leiden tot rechtsongelijkheid. Is het OM nog wel ontvankelijk in een vervolging als men bij een volgende vreedzame demonstratie de demonstranten wél vervolgt wegens bezetten van een snelweg?” Het niet-vervolgen zet bovendien aan tot nieuwe acties waarbij een snelweg wordt bezet, vreest Knoops. ,,Niet bepaald een beslissing die bevorderlijk is voor de bescherming van de rechtsstaat.”

Het OM reageerde in de zaak van de blokkeerfriezen uiterst fel. ,,Het versperren van een weg waardoor gevaar voor het verkeer ontstaat, is een misdrijf waar maximaal 9 jaar celstraf op staat”, zei officier van justitie Pieter van Rest destijds. Dit standpunt is in de ogen van Knoops niet langer geloofwaardig. ,,Dit is aan de burger niet langer uit te leggen.”

Boete?
Justitie had het simpeler op kunnen lossen door slechts een bekeuring te geven, net zoals diverse boeren en andere demonstranten de afgelopen jaren hebben ontvangen, zegt Koen Simmers, hoofdbestuurder van de NPB. ,,Nu wek je de schijn van partijdigheid, door andere partijen zelfs gezien als klassenjustitie en dat moet je niet doen. Het gaat niet om de reden van een demonstratie, het gaat erom dat je dit soort situaties gelijkwaardig aan pakt.”

Er zit intussen nog één klimaatactivist vast die zaterdag bij de XR-blokkade is opgepakt. De rest van de 48 arrestanten die de politie aanhield voor strafbare feiten als vernieling of belediging, is zaterdagavond weer op vrije voeten gesteld. De persoon die nog vastzit, verzette zich bij zijn aanhouding en beet daarbij een politieagent. Hij wordt dinsdag voorgeleid aan de rechter-commissaris.

Door bezwaarmaakindustrie lopen instanties zoals de Belastingdienst finaal vast
ONDER POLITICIDe overheid loopt van alle kanten vast en dat wordt verergerd door het dwangsommencircus. Elke week schrijft politiek verslaggever Hans van Soest over wat er speelt in Den Haag in Onder Politici.

Hans van Soest 28-05-23, 13:00
Miljoenen aan belastinggeld moeten jaarlijks worden uitbetaald aan burgers en bedrijven die te lang wachten op een beslissing van de overheid. Maar dat principe staat onder druk. Adviseurs buitelen over elkaar heen om te waarschuwen: de overheid loopt van alle kanten vast en dat wordt verergerd door het dwangsommencircus.

De overheid is wettelijk verplicht om aanvragen en bezwaren van burgers binnen een redelijke termijn te behandelen. Zo niet, dan heeft de burger recht op schadevergoeding. Dat zorgt voor extra problemen bij het toch al overbelaste overheidsapparaat.

Deze week spraken Kamerleden er schande van dat ambtenaren van de Uitvoeringsorganisatie Herstel Toeslagen (UHT) bleken te hebben overlegd met bestuursrechters over de vele aanvragen die slachtoffers van de toeslagenaffaire deden voor financiële compensatie. Er zou zijn gevraagd om de dienst meer tijd te gunnen, omdat het niet lukt alle aanvragen tijdig te behandelen. Wat heet: van de 1400 meest ingewikkelde aanvragen worden er vijf per week (!) afgehandeld. De UHT vreest dat de teller oploopt tot 750 miljoen euro aan dwangsommen.

Dwangsommen zijn er niet voor niets
Terecht dat het parlement de regering bekritiseert als de door de politiek zelf bepaalde termijnen worden overschreden. Die wettelijke dwangsommen zijn er immers niet voor niets. Ze moeten burgers en bedrijven beschermen tegen een trage of nalatige overheid. Maar de Kamer is ook ambivalent. Toen drie jaar geleden bleek dat de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) zo’n miljoen euro per week kwijt was aan asielzoekers wier aanvragen niet tijdig konden worden behandeld, wilde de Kamer dat stoppen.

Waarschuwing van de Raad voor de Rechtspraak
De Raad van State waarschuwt al langer over de combinatie van wettelijke beslistermijnen en een overbelast ambtenarenapparaat. Het zorgt voor een golf aan rechtszaken van burgers en bedrijven die de overheid aanklagen omdat het niet lukt aanvragen of bezwaren tijdig te behandelen. ,,Bij de IND is nu 20 procent van de juristen bezig met afhandeling van zaken over beslistermijnen. Juristen die dus niet bezig kunnen zijn met het afdoen van asielverzoeken’’, zei Bart Jan van Ettekoven, voorzitter van de afdeling bestuursrechtspraak bij de Raad, eind april bij de presentatie van de jaarrapportage.

Werkdruk is hoog
Net als de UHT en de IND krijgen rechtbanken de stapels werk amper weggewerkt. De werkdruk wordt verhoogd doordat rechters steeds meer zaken krijgen over te late beslissingen. Daardoor wordt het apparaat nóg meer belast en duurt het nóg langer voor andere zaken kunnen worden behandeld.

Inmiddels is er een hele industrie ontstaan die de overheid een poot uitdraait, waarschuwt de Raad voor de Rechtspraak. Commerciële bureaus roepen op bezwaar te maken tegen bijvoorbeeld de WOZ-waarde van je huis of tegen een parkeerbon. Rechters constateren dat die bureaus ‘steeds vaker de marges van het vergoedingensysteem opzoeken’. Lees: hun verdienmodel is mede het overspoelen van instanties met bezwaren. En als die niet tijdig worden behandeld, is het kassa.

Vastlopen
De Raad van State had een harde boodschap aan Kamers en kabinet: uitvoeringsorganisaties als de Belastingdienst kunnen het werk niet meer aan, waardoor de boel vastloopt. Politiek, doe er iets aan. Daarbij moet er volgens Van Ettekoven ook worden nagedacht over wettelijke beslistermijnen die nu soms ‘onrealistisch’ zijn.

Ook de IND trekt aan de bel. De dienst kan het aantal nieuwe asielzoekers niet aan en waarschuwde deze week voor het oplopende aantal dwangsommen. De dienst vraagt zich af of de wet Dwangsom nog wel van toepassing moet zijn op het vreemdelingenrecht.

Het dwangsommensysteem kon zijn langste tijd wel eens hebben gehad. Volgens nationale ombudsman Reinier van Zutphen (foto, links) werken dwangsommen alleen bij een goed functionerende overheid. Als er dan eens iets mis gaat, brengt zo’n straf de overheid weer in het gareel, zei hij woensdag tegen de Kamer. ,,Maar als er duizenden zaken zijn waarin er niet tijdig wordt beslist, is de oplossing nooit het opleggen van een dwangsom.’’ Nu wachten én burgers lang op hulp én kost het miljoenen belastinggeld. Aanwezige Kamerleden zwegen veelbetekenend.