Coalitie loopt op eieren in de hoop een kabinetsval te voorkomen
De schaduw van een kabinetscrisis hangt over Den Haag. Om te voorkomen dat de boel ontploft, hanteren de hoofdrolspelers de enige tactiek die het kabinet nog kan redden: vaag blijven en verder mondje dicht.

Tobias den Hartog, Hans van Soest 22-03-23, 21:01
Bij VVD, D66 en ChristenUnie werd dinsdagavond laat opgelucht adem gehaald. Nadat CDA-leider Wopke Hoekstra het vertrouwen van zijn eigen partijkader wist te herwinnen, legde hij geen eisen op tafel richting zijn coalitiepartners. Sinds het CDA een groot deel van zijn machtsbasis verloor bij de Statenverkiezingen houdt Hoekstra het bij heel algemene beloftes: we moeten beter luisteren naar de kiezer, de kloof dichten, het moet anders. Maar wat precies, daar blijft hij vaag over.


En juist dát geeft de andere regeringspartijen weer wat vertrouwen dat een kabinetscrisis wellicht nog is af te wenden. Iedereen had er de afgelopen dagen een hard hoofd in of dat ging lukken. ,,Het vertrouwen in Hoekstra was al niet groot, nadat hij vorig jaar via een interview in de krant ineens de afspraken in het regeerakkoord over stikstof niet meer heilig verklaarde’’, zegt een prominente D66’er. En nadat allerlei provinciale CDA-bestuurders riepen dat het stikstofbeleid moest worden aangepast, dachten de sociaal-liberalen dat Hoekstra weer hardop eisen zou stellen. ,,Maar dat is niet gebeurd.’’

Onvrede
Want de onvrede onder de kiezer is niet zo simpel te duiden, zei CDA-fractievoorzitter Pieter Heerma al. Het is niet zo dat BBB alleen een monsterzege boekte omdat kiezers massaal willen dat het jaartal 2030 uit de stikstofplannen van het kabinet verdwijnt. De onvrede is veel breder. ,,Het gaat over het onvermogen van de overheid om problemen op te lossen. Over de toeslagenaffaire die nog altijd niet is opgelost terwijl we alweer nieuwe plannen over het land uitstrooien’’, zegt een hoge VVD’er. ,,Mensen willen dat we hun problemen oplossen. De vraag is of we dat bereiken met de val van een kabinet.’’


Maar of dat kabinet er nog lang zit, is zeer de vraag. Want ook al zegt Hoekstra niet dat hij het regeerakkoord wil aanpassen, als het gaat om stikstof komt het daar wel op neer. Afgelopen vrijdag in de ministerraad zei hij dat de verkiezingsuitslag voor een nieuwe politieke realiteit heeft gezorgd. Hij wilde daarover doorpraten met Mark Rutte (VVD), Sigrid Kaag (D66) en Carola Schouten (ChristenUnie) over wat dat volgens hem betekent. Maar die afspraak werd verschoven omdat Hoekstra eerst de onrust in zijn eigen partij moest bezweren. Een nieuwe afspraak is nog niet gemaakt. ,,Wij wachten af met wat voor voorstellen hij komt’’, zegt een D66-kopstuk. De partij is bereid mee te denken aan een oplossing. ,,Wij zien ook wel dat het CDA het politiek moeilijk heeft en dat er wat moet gebeuren. Maar dat betekent niet dat wij overal maar mee instemmen.’’

En dus wil niemand olie op het vuur gooien. Zelfs D66-Kamerlid Tjeerd de Groot, de meest prominente pleitbezorger van een streng stikstofbeleid, houdt het bij algemeenheden als ‘laten we nu eerst eens beginnen’ zonder hardop te herhalen dat in 2030 het doel moet zijn gehaald om de stikstofuitstoot te hebben gehalveerd. ,,Niemand heeft er nu baat bij olie op het vuur te gooien’’, zegt een D66’er. ,,Dus we gunnen het CDA ook de tijd en zijn vooral benieuwd wat Wopke voor ideeën heeft.’’

Tijd kopen
Alle vier de regeringspartijen kopen tijd door er collectief op te wijzen dat de provincies, die het stikstofbeleid moeten uitvoeren, aan plannen werken. En dat die eerst moeten worden afgewacht.

Overijssel is misschien wel een blauwdruk van hoe het in meer provincies zal gaan. Die provincie heeft als eerste een plan gemaakt over hoe de stikstof daar moet worden gereduceerd. Met instemming van zowel CDA als D66 staat in dat akkoord 2035 als datum. Renilde Huizenga, D66-Statenlid: ,,Wij wilden 2030 in het akkoord, CDA later. Dus volgen we nu de wet zoals die er ligt en daar staat nu 2035 in. Als dat anders moet, zullen ze daar in Den Haag eerst uit moeten zien te komen.’’

Over dat andere heikele punt, onteigening van boeren, wordt in het Overijsselse akkoord niet gesproken. Met opzet. Huizenga zegt dat het ‘helemaal geen zin heeft om onteigening expliciet in het akkoord te zetten’. ,,Wij denken dat we in overleg heel ver kunnen komen. Tot die tijd hoef je boeren niet onnodig tegen je in het harnas te jagen.’’

En precies die tactiek hanteren de vier regeringspartijen nu ook om het crisisspook te verjagen: elkaar nu niet onnodig bruuskeren en hopen dat het goed komt.