Een poging om Pablo Neruda te vertalen: Eerst het oorspronkelijke.
Oda a la papa
Papa
te llamas
papa
y no patata,
no naciste castellana:
eres oscura
como
nuestra piel,
somos americanos,
papa,
somos indios.
Profunda
y suave eres,
pulpa pura, purísima
rosa blanca
enterrada,
floreces
allá adentro
en la tierra,
en tu lluviosa
tierra
originaria,
en las islas mojadas
de Chile tempestuoso,
en Chiloé marino,
en medio de la esmeralda que abre
su luz verde
sobre el austral océano.
Papa,
materia
dulce,
almendra
de la tierra,
la madre
allí
no tuvo
metal muerto,
allí en la oscura
suavidad de las islas
no dispuso
el cobre y sus volcanes
sumergidos,
ni la crueldad azul
del manganeso,
sino que son su mano,
como en un nido
en la humedad más suave,
colocó tus redomas,
y cuando
el trueno
de la guerra
negra,
España
inquisidora,
negra como águila de sepultura,
buscó el oro salvaje
en la matriz
quemante de la araucanía,
sus uñas
codiciosas
fueron exterminadas,
sus capitanes
muertos,
pero cuando a las piedras de Castilla
regresaron
los pobres capitanes derrotados
levantaron en las manos sangrientas
no una copa de oro,
sino la papa
de Chiloé marino.
Honrada eres
como
una mano
que trabaja en la tierra,
familiar
eres
como
una gallina,
compacta como un queso
que la tierra elabora
en sus ubres
nutricias,
enemiga del hambre,
en todas las naciones
se enterró su bandera
vencedora
y pronto allí,
en el frío o en la costa
quemada,
apareció
tu flor
anónima
enunciando la espesa
y suave
natalidad de tus raíces.
Universal delicia,
no esperabas
mi canto,
porque eres sorda
y ciega
y enterrada.
Apenas
si hablas en el infierno
del aceite
o cantas
en las freiduras
de los puertos,
cerca de las guitarras,
silenciosa,
harina de la noche
subterránea,
tesoro interminable
de los pueblos.
In het spaans klinkt het prachtig.
Tis helaas niet makkelijk het te vertalen. Voor het gemak heb ik het quechua woord voor aardappel (papa) en het spaanse woord voor aardappel (patata) maar laten staan.
Lofzang op de aardappel
Papa
heet je,
Papa
En niet patata
je was nooit spaans:
je bent donker
zoals
onze huid,
wij zijn americanos,
papa,
we zijn indiaans.
Diep en zacht ben je
Jouw blanke vlees, de zuiverste zuiverheid
Witte roos uit de aarde,
Want daar bloei je,
In de grond, in de vochtige aarde van je oorsprong,
In de natte eilanden
Van stormachtig Chili,
In het Chiloé van de zee,
die smaragd waaruit een groen licht ontspruit en
Zich spreidt over de zuidelijkste zuidzee
Aardappel,
Zoete oerstof,
Amandel van de aarde
daar in de duistere zachte grond van de eilanden
bewaarde onze moeder aarde
geen dood metaal,
Geen koper, geen verzonken vulkanen,
Geen blauwe wreedheid van mangaan,
Doch met haar hand
Als in een nest legde zij in de zachtste vochtigheid
Jouw kostelijke schat
Eerlijk ben je,
als de hand die de aarde bewerkt
Vertrouwd als de scharrelende kip
Vijand van de honger
in alle naties van de wereld
plantte jij je overwinnende vaandel
en daar was je,
in de koude, langs de kust, in de hitte,
verscheen je onbekende bloesem
als aankondiging van de geboorte van
de zachte gulle vrucht van je wortels
Universele lekkernij,
Je verwachtte mijn lofzang niet
Want je bent doof, en blind
En verborgen in de aarde
Nauwelijks spreek je
Misschien in de hel
Van de olie
of zing je in de bakpannen van havens
Naast de gitaren
Zwijgend,
Brood van de nacht
Onderaardse,
Oneindige schat
Van de volkeren.
Het stuk over de spaanse veroveraars die naar goud zochten en met aardappels terugkeerden heb ik niet vertaald. Letterlijk vertalen wil meestal al niet.